23-02-2021

Τα τεκταινόμενα στην πανεπιστημιακή αλλά και στη σχολική εκπαίδευση της χώρας μας, με τις νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας.

Η συζήτηση για την εκπαίδευση στην Ελλάδα σήμερα, με διακομματική ευθύνη, περιστρέφεται γύρω από ένα ψευδές και παραπλανητικό δίλημμα: Εξισωτισμός ή αριστεία; Η αντιπαράθεση των δύο ιδεολογημάτων, φορτισμένη με παραταξιακή αστρόσκονη, στην πραγματικότητα αποπροσανατολίζει από τα υπαρκτά προβλήματα της εκπαιδευτικής κοινότητας. Για ακόμη μια φορά ο εκπαιδευτικός κόσμος βρίσκεται εγκλωβισμένος στις δαγκάνες αφενός ενός φιλελεύθερου, υποτίθεται, πνεύματος τυπολατρικής αριστείας, που καταλήγει ωστόσο σε έναν μηχανισμό κοινωνικής διάκρισης και ανισότητας, και αφετέρου ενός αριστερού εξισωτισμού της ομοιομορφίας και της ποιοτικής υποβάθμισης που παλεύει με τα φαντάσματα του παρελθόντος. Ο αναχρονισμός του διλήμματος είναι προφανής, κι όμως τόσο θλιβερά υπαρκτός.

Η εκπαιδευτική πράξη όμως είναι κατεξοχήν εμπειρική διαδικασία και δεν μπορεί να χωρέσει σε τέτοια μανιχαϊστικά θεωρητικά σχήματα.

Δυστυχώς, καμία ουσιαστική συζήτηση ή πρόταση για όσα απασχολούν τους εμπλεκόμενους στην εκπαιδευτική διαδικασία δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Και κυρίως, κανένας επίσημος φορέας δεν φαίνεται σήμερα ικανός να οργανώσει έναν ουσιαστικό και ειλικρινή εθνικό διάλογο για την παιδεία σε υπερκομματικό πλαίσιο. Αυτό που παρακολουθούμε στη Βουλή τα πολλά τελευταία χρόνια είναι μόνο μάχες ιδεολογικής περιχαράκωσης και κομματικής αυτοεπιβεβαίωσης, σαν αυτές στις οποίες αναλώνονται εδώ και δεκαετίες οι συνδικαλιστικές παρατάξεις των εκπαιδευτικών. Θα ήμασταν ευτυχείς αν υπήρχαν έστω δύο σοβαρές εκπαιδευτικές προτάσεις κι ας ήταν αυτές ένας συντηρητικός εκπαιδευτικός κλασικισμός και ένας ατελής κοινωνιολογίζων εκπαιδευτικός φιλονεϊσμός. Όμως, οι επεξεργασίες των κομματικών επιτελείων δεν προσφέρουν ούτε καν αυτή την προοπτική.

Αντ’ αυτών, η παιδεία βρίσκεται και πάλι στη μέγγενη της στενής κομματικής αντιπαράθεσης, χωρίς σχέδιο, πρόγραμμα και φιλοσοφία εκπαίδευσης. Και κατ’ επέκταση λειτουργεί ως μηχανισμός παραταξιακής συστράτευσης για την κατασκευή πολιτικών ταυτοτήτων, για τη συγκράτηση ή προσέλκυση ψηφοφόρων. Η παιδεία σήμερα γίνεται ολοφάνερα πεδίο χάραξης νέων διαιρετικών τομών και ιδεολογικής διαπραγμάτευσης αλλά και επιβεβαίωσης ανιστορικών και εμμονικών κομματικών αντιλήψεων που δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες της εποχής. Όλες οι πλευρές με δυσκολία προσπαθούν να αποκρύψουν ότι αντιμάχονται, εκούσια ή ακούσια, τον εκδημοκρατισμό και την ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης.

Κι όμως ο τόπος διαθέτει λαμπρή (όπως και σκοτεινή…) εκπαιδευτική παράδοση αλλά και ανθρώπους με μοντέρνες ιδέες. Χρειαζόμαστε μια σύγχρονη φιλοσοφία της εκπαίδευσης που θα πατά στέρεα στη σχολική και διδακτική εμπειρία των καλύτερων παραδόσεων του παρελθόντος, αλλά κυρίως θα συνομιλεί δυναμικά με την ψηφιακή και πλουραλιστική εποχή μας, πάντα στην κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού. Είναι η στιγμή να φανταστούμε, τουλάχιστον εμείς, την εκπαιδευτική πολιτική έξω από μεγαλεπήβολα και εντέλει συντριπτικά σχέδια ιδεολογικής ηγεμονίας.

Είναι λοιπόν η ώρα των μάχιμων, δραστήριων και εμπνευσμένων εκπαιδευτικών. Η ποικιλόμορφη, διαδραστική και παρεμβατική παρουσία της ανανεωμένης Νέας Παιδείας μας το υπενθυμίζει εμφατικά.

Κώστας Καραβίδας