02-03-2021

«Η λειτουργία της Σχολικής Βιβλιοθήκης βασίζεται στη διακήρυξη της αρχής ότι η ελευθερία έκφρασης η πρόσβαση στην πληροφόρηση είναι ουσιαστικές τόσο για τη δημιουργία αποτελεσματικών και υπεύθυνων πολιτών όσο και για τη συμμετοχή τους σε μια δημοκρατική πολιτεία» (INFLA/UNESCO, 2006)

Οι Σχολικές Βιβλιοθήκες έχουν δημιουργηθεί όχι μόνο για να υποστηρίξουν την αναγνωστική συνήθεια, αλλά για να ενισχύσουν τη μάθηση, τη χαρά, τον πολιτισμό και κυρίως τον πληροφοριακό και κριτικό εγγραμματισμό. Οι στόχοι των Ελληνικών Σχολικών Βιβλιοθηκών ταυτίζονται απόλυτα με τις απόψεις της διεθνούς βιβλιοθηκονομικής και εκπαιδευτικής κοινότητας. Ωστόσο, συχνά προκύπτουν προβληματισμοί σχετικά με το αν πράγματι η Σχολική Βιβλιοθήκη αποτελεί για τους μαθητές χώρο μάθησης, πληροφόρησης και εξοικείωσης με το βιβλίο, και για τους εκπαιδευτικούς πηγή πληροφόρησης και το μέσο για την προώθηση της αλλαγής στο εκπαιδευτικό περιβάλλον και τη σταδιακή αναμόρφωση των Προγραμμάτων Σπουδών.

Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 στην Ευρώπη είχε ξεκινήσει ο διάλογος ανάμεσα στο σχολείο και τη βιβλιοθήκη, αλλά μόλις το 1995 προσδιορίστηκαν οι παράγοντες, οι οποίοι συμβάλλουν στην απρόσκοπτη λειτουργία της εντός του σχολείου. Ο σύλλογος των εκπαιδευτικών, η διεύθυνση, το σχολικό πλάνο εργασίας, το προσωπικό της βιβλιοθήκης, η τεχνική υποδομή και η συλλογή ήταν κάποιοι από τους παράγοντες αυτούς, για να προστεθεί αργότερα και ένας ακόμη: η χωροταξική θέση της βιβλιοθήκης στο σχολείο. Ο τελευταίος αυτός παράγοντας είναι εκείνος που εξασφαλίζει στη μαθητική κοινότητα το αίσθημα της διάρκειας, της συνέχειας και της συνέπειας. Η αποσπασματική χρήση της βιβλιοθήκης δεν δύναται να διαμορφώσει τις επιθυμητές συμπεριφορές, τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτικών. Η Σχολική Βιβλιοθήκη οφείλει να αποτελεί το κέντρο αναφοράς της σχολικής κοινότητας, να ενσωματώνεται ως ζωντανός οργανισμός στην καθημερινότητα της σχολικής τάξης, να αποτελεί το «παράθυρο» στην εναλλακτική μάθηση. Με τον τρόπο αυτό δύναται να παγιωθεί στη συνείδηση των μαθητών και των εκπαιδευτικών ότι η βιβλιοθήκη αποτελεί τόπο δια βίου και αυτόνομης μάθησης.

Στην Ελλάδα ακόμη και σήμερα παρατηρείται έντονη δυσκολία σύνδεσης της Σχολικής Βιβλιοθήκης με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών, γεγονός που υποβαθμίζει ή/και απαξιώνει τον ρόλο του υπευθύνου της Σχολικής Βιβλιοθήκης. Μέρος του εκπαιδευτικού κόσμου αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό ή και αδιαφορία τον λειτουργικό ρόλο της βιβλιοθήκης και κατ’ επέκταση του υπευθύνου της, με συνέπεια να παραγκωνίζεται η, απαραίτητη στην καθημερινή διαδικασία διδασκαλίας, χρήση της Σχολικής Βιβλιοθήκης.

Οι Σχολικές Βιβλιοθήκες συχνά παραμένουν αόρατες αν και υπάρχουν. Η συγκεκριμένη συνθήκη χρήζει δραστικής παρέμβασης και αλλαγής. Επιβάλλεται η δημιουργική χρήση της Σχολικής Βιβλιοθήκης και η ένταξή της στο εκπαιδευτικό έργο. Επιβάλλεται η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ώστε να πάψουν να αποτελούν παράγωγα ενός συστήματος, που δεν συμμερίζεται την αναγκαιότητα της βιβλιοθήκης στο πλαίσιο της σχολικής κοινότητας. Επιβάλλεται η ενίσχυση (οικονομική και ηθική) του θεσμού των Σχολικών Βιβλιοθηκών από το ίδιο το κράτος. Καθοριστικής σημασίας είναι η συμβολή του Διευθυντή της εκάστοτε σχολικής μονάδας στη διαμόρφωση σχολικής κουλτούρας. Ο Διευθυντής έχει υποχρέωση να προσδίδει στη σχολική κουλτούρα χαρακτηριστικά τέτοια, που θα αναβαθμίζουν και θα αναδεικνύουν την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου, ώστε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικοί να βιώνουν τη διαρκή ποιότητα σε όλους τους τομείς του σχολικού περιβάλλοντος. Η «δικτατορία» του σχολικού εγχειριδίου, η θεοποίηση της αποστήθισης, η βαθμολαγνεία και η αντίληψη ότι η γνώση είναι χρήσιμη μόνο όταν δημιουργεί την προσδοκία της επαγγελματικής αποκατάστασης οφείλουν να δώσουν χώρο στις Σχολικές Βιβλιοθήκες, ώστε να πάψουν αυτές να αποτελούν τον «εξωτερικό συνεργάτη» της σχολικής μονάδας.

Βεβαίως, παρά τις αντίξοες συνθήκες υπάρχουν ανάμεσά μας εκπαιδευτικοί (υπεύθυνοι σχολικών βιβλιοθηκών), οι οποίοι όχι μόνο αναζητούν τρόπους ένταξης της Σχολικής Βιβλιοθήκης στη ζωή της εκπαιδευτικής κοινότητας, αλλά εμπλουτίζουν τις δραστηριότητες των βιβλιοθηκών με ποικιλόμορφες πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις στον τομέα του πολιτισμού και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Όσο υπάρχουν εκείνοι που μιλούν για «ανενεργές» ή «έρημες» Σχολικές Βιβλιοθήκες, τόσο υπάρχουν και εκείνοι που πιστεύουν στη Σχολική Βιβλιοθήκη ως θεσμό, ο οποίος αναζωογονεί τις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας, παράλληλα με την εφαρμογή καινοτόμων προγραμμάτων που προάγουν την αυτενέργεια, την έρευνα, την κριτική σκέψη, τη συνεργατική μάθηση και τη δημιουργική φαντασία, με στόχο να αποκτήσουν η εκπαίδευση και η κοινωνία του μέλλοντος μια νέα, πιο ελπιδοφόρα διάσταση.

Έλλη Τσαΐρη