[20/7/2025]

ΜΝΗΜΕΙΟ ΑΝΤΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΛΑΪΚΙΣΜΟΥ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με κατάπληξη παρακολουθήσαμε την απάντηση του Υπουργείου Παιδείας την οποία, ουσιαστικά διάβασε, ο αρμόδιος υφυπουργός στην επίκαιρη ερώτηση της βουλευτού κ. Σίας Αναγνωστοπούλου στη Βουλή για την αφαίρεση του κειμένου του δημοσιογράφου  Πέτρου Παπακωνσταντίνου «Μια γενιά που της έκλεψαν το χαμόγελο...» από το βιβλίο της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’ Γυμνασίου. Μια απάντηση που ήλθε μετά την κατακραυγή για τη λογοκριτική συμπεριφορά του Υπουργείου Παιδείας και του ΙΕΠ και την αντικατάσταση ενός αυθεντικού κειμένου με ένα «ουδέτερο», τάχα, προϊόν τεχνητής νοημοσύνης.

Αυτή η απάντηση βρίθει αντιεπιστημονικών αντιλήψεων, προβάλλει έναν αγοραίο παιδαγωγικό λαϊκισμό και επιβεβαιώνει την ανησυχία της εκπαιδευτικής και επιστημονικής κοινότητας -αλλά και της ελληνικής κοινωνίας ευρύτερα- για το μέλλον της ελευθερίας της έκφρασης και της σκέψης στην εκπαίδευση. Ας τεθούν, λοιπόν, ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα με βάση τα παραπάνω:

1. Γιατί δεν ενημέρωσε το Υπουργείο Παιδείας, και κυρίως το ΙΕΠ, την εκπαιδευτική κοινότητα για την πρόθεσή του να αντικαταστήσει το κείμενο όταν το αποφάσισε; Γιατί δεν ενημέρωσε για την απόφασή του αυτή ούτε καν τη συγγραφική ομάδα του βιβλίου, αλλά τα έκανε όλα εν κρυπτώ; Γιατί εντάσσει ένα νέο κείμενο στο βιβλίο χωρίς να αναφέρει ότι δεν είναι επιλογή της συγγραφικής ομάδας;
2. Γιατί το Υπουργείο Παιδείας και το ΙΕΠ δεν δημοσιοποίησαν την επιστολή του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου, για να καταδειχθεί αν αποδέχτηκαν άκριτα τις ενστάσεις του για το κείμενο, και δεν ανταπάντησαν με μια επιστημονική επιχειρηματολογία που εκπηγάζει, καταρχάς, από τη φιλοσοφία του προγράμματος σπουδών της Γλώσσας, το οποίο είναι το επίσημο θεσμικό κείμενο της Πολιτείας με βάση το οποίο συγγράφηκαν, αξιολογήθηκαν και διδάσκονται επί 20 και πλέον χρόνια τα αντίστοιχα σχολικά εγχειρίδια;
3. Ειδικότερα, γιατί αποδέχτηκαν την άποψη περί «βίας» και δεν αξιοποίησαν ως παράδειγμα σύγχρονης παιδαγωγικής προσέγγισης τις ερωτήσεις του βιβλίου και ιδιαίτερα την εξαιρετική εργασία κριτικής ανάγνωσης του κειμένου που έχει θέσει η συγγραφική ομάδα; «Διαβάζω και γράφω: Ο Παλαιστίνιος γιατρός που μιλάει στο κείμενο 6 πιστεύει ότι πιο τραγικό και από τον υποσιτισμό, τους τραυματισμούς ή τις χαμένες ευκαιρίες για μόρφωση είναι το γεγονός ότι τα παιδιά στα κατεχόμενα εδάφη της Παλαιστίνης χάνουν το χαμόγελό τους και είναι έτοιμα να υιοθετήσουν βίαια πρότυπα. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τη γνώμη του; • Διατυπώστε τη δική σας άποψη σε ένα κείμενο (έως δέκα γραμμές). • Χρησιμοποιήστε δευτερεύουσες προτάσεις, ιδιαίτερα αιτιολογικές, για να στηρίξετε την άποψή σας.»
4. Γιατί αποδέχτηκαν την ένσταση για τη χρήση του όρου «Εβραίοι» στο κείμενο αυτό, τη στιγμή που στο ίδιο σχολικό βιβλίο στην προηγούμενη θεματική ενότητα χρησιμοποιείται συνεχώς σε κείμενο με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Ο διωγμός των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί»; Μήπως σκοπεύουν πλέον να αντικαταστήσουν και αυτό το κείμενο;
5. Γιατί υιοθέτησαν άκριτα την κατηγορία περί καλλιέργειας του αντισημιτισμού από το κείμενο, γεγονός προσβλητικό τόσο για το συγγραφέα του όσο και για όλες τις επιστημονικές ομάδες (συγγραφική, αξιολόγησης κ.λπ.), αλλά κυρίως για τους εκπαιδευτικούς-φιλολόγους και τους μαθητές τους που το διδάσκονται επί τόσα χρόνια; Δηλαδή επί 20 χρόνια η ελληνική Πολιτεία καλλιεργούσε τον αντισημιτισμό μέσω του βιβλίου αυτού και το αντιλήφθηκε τώρα;
6. Γιατί θεωρούν παιδαγωγικά ακατάλληλη την εικόνα (φωτογραφία) του παιδιού που κρατάει πολεμικό όπλο και δικαιολογούν τη θέση αυτή με το γελοίο ψευδοεπιχείρημα περί μη παιδαγωγικής πλαισίωσης της εικόνας αυτής; Τόσο πολύ υποτιμούν τους σημερινούς μαθητές και θεωρούν ότι μπορεί να επηρεαστούν αρνητικά από μια τέτοια εικόνα; Δεν γνωρίζουν σε ποιο περιβάλλον προβολής και αναπαραγωγής της βίας ζουν οι σημερινοί μαθητές; Τόσο πολύ υποτιμούν τους διδάσκοντες της Γλώσσας, ώστε να θεωρούν ότι αδυνατούν να δώσουν την κατάλληλη παιδαγωγική προσέγγιση για την ανάλυση μιας τέτοιας εικόνας (φωτογραφίας);
7. Γιατί δεν πρότειναν την προσθήκη ενός άλλου αυθεντικού σημερινού κειμένου που θα έχει διαφορετική θεώρηση και θα προκαλεί διάλογο και προβληματισμό στην τάξη; Γιατί κατασκεύασαν ένα ευτελές κείμενο που κανένας σοβαρός συγγραφέας δεν θα το συμπεριλάμβανε στο βιβλίο ή κανένας σοβαρός εκπαιδευτικός δεν θα το διδάξει; Το προκλητικό είναι ότι επικαλούνται υποκριτικά τη χρήση της ΤΝ, κομπάζουν για την ψηφιακή διάσταση της μάθησης και συνθηματολογούν για την επιμόρφωση 10.000 εκπαιδευτικών στην ΤΝ! Αλήθεια, με ανάλογα κείμενα φιλοδοξούν να μορφώσουν τους σημερινούς μαθητές και αυριανούς πολίτες, ενώ την ίδια στιγμή τούς επικρίνουν επειδή αναζητούν «έτοιμη γνώση» και εύκολες απαντήσεις στο chatgpt; Δάσκαλε που δίδασκες...

Το τελικό συμπέρασμα είναι απλό και σαφές για κάθε λογικό και πολιτικό όν. Για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας και με τη δουλοπρεπή δήλωση ότι δεν παίρνουμε εντολές από κανέναν, επιστρατεύονται αντιεπιστημονικές και παιδαγωγικά διάτρητες δικαιολογίες για να επιβεβαιώσουν την ειλημμένη απόφαση: στην εκπαίδευση και στα σχολικά βιβλία θα αποβάλλεται (με τη βοήθεια και του ΑΙ) κάθε διαφορετική άποψη, θα υπάρχει η μία και μοναδική αλήθεια που γνωρίζουμε εμείς και οι εντολείς μας.

Με μια τέτοια αντίληψη μπροστά μας είναι εύλογο να ανησυχούμε για το μέλλον της εκπαίδευσης και της Δημοκρατίας!

Μελετώντας προσεκτικά το σχολικό βιβλίο της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’ Γυμνασίου διαπιστώνουμε ότι ανάλογα είχε κινηθεί το ΙΕΠ και πριν δύο χρόνια περίπου, όταν σιωπηλά και υπόγεια αφαίρεσε από το ίδιο βιβλίο, από την ενότητα 6  «Ενεργοί πολίτες για την υπεράσπιση οικουμενικών αξιών», το κείμενο «Ο νεανικός ιδεαλισμός» (αναδημοσίευση άρθρου από την  International Herald Tribune στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ), χωρίς… αντιπρόταση αυτή τη φορά.

• Αλήθεια ποια παιδαγωγικά -ή άλλα- κριτήρια πρυτάνευσαν τότε;
• Γιατί δεν ενημερώθηκε πάλι η εκπαιδευτική κοινότητα και η συγγραφική ομάδα;
• Ποιος φορέας ή συμβούλιο ανησύχησε πάλι για την παιδεία των νέων και έστειλε τη διαμαρτυρία του;

Ας μας απαντήσουν έστω και τώρα για αυτή την αντιδεοντολογική και αντιεπιστημονική συμπεριφορά.