Κυριακή 1 Ιουλίου 2018: Δεν ξέρω αν θα πιάσω το νήμα απ την αρχή, πάντως θα προσπαθήσω να ξετυλίξω το κουβάρι.
Σχολικό έτος 2017-18, διδάσκοντας 8 ώρες την εβδομάδα Ιστορία Γενικής Παιδείας σε τέσσερα διαφορετικά τμήματα της Γ΄Λυκείου, σ ένα συνηθισμένο δημόσιο σχολείο της Α΄ Αθήνας και σε μαθητές με τους οποίους είχα συνεργαστεί επιτυχημένα πολλές φορές στο παρελθόν από όταν ακόμη φοιτούσαν στην Β΄ Γυμνασίου, πρόθεση και στοίχημα ήταν να τους πείσω ότι:
-Εντάξει, αφού μάθατε να σας λένε: «είστε οι σκληρότερα εργαζόμενοι σ αυτή τη χώρα», οκ, διαβάστε για τις Πανελλήνιες εξετάσεις, προετοιμαστείτε κι ακολουθήστε το πρόγραμμα που σας επιβάλλει το φροντιστήριο και αποδέχονται και οι γονείς σας. Όμως τα 45΄ της διδακτικής ώρας να είστε παρόντες στην τάξη, να συμμετέχετε, να μην κοιμάστε στο θρανίο ή να λύνετε ασκήσεις για το φροντιστήριο, να μην απαξιώνετε το μάθημα. Ας υπάρχει αμοιβαία συνεργασία ώστε κάτι να σας μείνει τουλάχιστον από τα γεγονότα της πρόσφατης Ελληνικής Ιστορίας, οι απαιτήσεις περιορίζονταν εκεί.
Η απάντηση τους ερχόταν αυτόματα, σαν καραμέλα:
-Μην το παίρνετε προσωπικά, κυρία, θα διαβάσουμε και θα ενημερωθούμε για την σύγχρονη Ιστορία (άλλωστε Ιστορία είναι, διαβάζεται) αλλά πρώτα οι Πανελλήνιες.
-Πώς θα διαβάσετε; Από σελίδες του διαδικτύου χωρίς να ελέγχετε την εγκυρότητά τους και χωρίς να γνωρίζετε την ταυτότητα του αρθρογράφου; Γιατί δεν κάνουμε διάλογο στην τάξη, μπορούμε αν θέλετε να εντοπίσουμε ακόμα και ελλείψεις στο σχολικό εγχειρίδιο, μπορούμε με πιο απλό τρόπο να διατυπώσουμε τις έννοιες, να μου μεταφέρετε και τα ακούσματά σας, μιλάμε για παράδειγμα για τον πόλεμο του 40 και την εισβολή των ιταλικών στρατευμάτων από την Αλβανία, κάποιων οι παππούδες μπορεί να μην πολέμησαν εκεί γιατί ήταν παιδιά αλλά έχουν μνήμες και ιστορίες ν αφηγηθούν. Ακόμη ένα ποσοστό 20-25% επί του συνόλου των μαθητών του κάθε τμήματος έχει γονείς που τουλάχιστον ο ένας από τους δύο είναι Αλβανικής καταγωγής και πιθανότα οι παππούδες τους να ζουν εκεί, κι εκείνοι έχουν μνήμες.
- Όχι, βαριόμαστε, ξενυχτήσαμε χθες βράδυ λύνοντας ασκήσεις για το φροντιστήριο.
Διάλογοι που επαναλαμβάνονταν σε τακτά διαστήματα κι έφθειραν και τις δύο πλευρές, χωρίς να οδηγούν πουθενά. Κάποιες φορές με ενθουσιασμό προσπάθησα να κερδίσω την προσοχή τους αναφέροντας μία επιπλέον πληροφορία ή βάζοντάς τους να αναλύσουν μία ιστορική πηγή ή συνδέοντας τα γεγονότα με μία λογοτεχνική αναφορά ή και προβάλλοντας αποσπάσματα από κάποιο ντοκιμαντέρ ή μία ιστορική ταινία, υπό άθλιες βέβαια συνθήκες, που αφορούν στην έλλειψη υποδομής και είναι γνωστές τοις πάσι, δεν χρειάζεται να τις περιγράψω. Λιγότερες ήταν οι φορές που παραιτήθηκα και ομολογώ πως σ αυτό έπαιξε ρόλο το γεγονός πως δεν είμαι στην ουσία φιλόλογος αλλά ιστορικός, διαφορετικά ίσως κι εγώ η ίδια να το είχα απαξιώσει το μάθημα.
Αφήνω στην άκρη (;) το οκτάωρο την εβδομάδα με την Ιστορία Γενικής Παιδείας κι έρχομαι στο τρίωρο με την Ιστορία προσανατολισμού στο Γ΄ΣΟΠ1 (σπουδές οικονομίας και πληροφορικής, τμήμα 1ο). Ένα τρίωρο άχρηστο, αφού διδάσκονταν ιστορία προσανατολισμού χωρίς το μάθημα να εξετάζεται στο τέλος, ούτε Πανελλαδικά ούτε φυσικά σε ενδοσχολικό επίπεδο. Η χαρά του παιδιού
Το γεγονός ότι συμμετείχαν έστω και στον ελάχιστο βαθμό, εφόσον κατέβαλα τεράστια προσπάθεια, καθώς και το ότι διάβασαν για το διαγώνισμα του Α΄ τετραμήνου και για κάποια επαναληπτικά τεστάκια εφ όλης της ύλης, με τη μορφή Σωστό ή Λάθος, τώρα που το βλέπω με κάποια απόσταση το θεωρώ μεγάλη επιτυχία. Για ποιο λόγο έπρεπε να υπάρχει αυτό το μάθημα με τις συγκεκριμένες θεματικές ενότητες; Μήπως για να μάθουν να αναλύουν τα ιστορικά γεγονότα με τη βοήθεια στατιστικών στοιχείων ή προφορικών μαρτυριών που περιλαμβάνονται στο σχολικό εγχειρίδιο; Μα ποιος εκπαιδευτικός χωρίς ειδίκευση μπορεί να το κάνει αυτό και ποιοι μαθητές είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι ώστε να τον καταλάβουν;
Φεύγουμε κι από αυτό το ατυχές τρίωρο κι ερχόμαστε στο δίωρο της Νεοελληνικής Γλώσσας που πηγαίνει συνήθως πακέτο με το μονόωρο της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Δεν διαφωνώ καθόλου μ αυτόν τον συνδυασμό, αφού ένα θέμα μπορείς να το διαπραγματευτείς και να το αναλύσεις με τη βοήθεια διαφόρων ειδών κειμένων. Να βρεις για παράδειγμα τα αίτια του πολέμου σένα δοκίμιο και να συμπληρώσεις τις συνέπειες του φαινομένου με τη βοήθεια ενός λογοτεχνικού κειμένου. Το ίδιο ισχύει και με την ιστορία: μπορεί να συνδράμει προς αυτή την κατεύθυνση, γιατί και στο μάθημα αυτό θίγονται διαχρονικά προβλήματα με τη βοήθεια πραγματικών γεγονότων. Ο διδάσκων που αναλαμβάνει παράλληλα και τα τρία μαθήματα μπορεί να το εκμεταλλευτεί τη δυνατότητα που του δίνεται. Αυτό το πείραμα προσπάθησα να κάνω φέτος με το αγαπημένο μου τμήμα της Γ΄ Λυκείου, που όπως προανέφερα γνώριζα από παλιότερα. Ομολογώ πως απέτυχα. Η Νεοελληνική Γλώσσα δεν μπορεί να διδαχθεί το τελευταίο δίωρο του επταώρου, όπως βόλευε τις ανάγκες του προγράμματος με αποτέλεσμα να τοποθετηθεί εκεί. Ποιος ευθύνεται γι αυτό; Ευθύνεται η νοοτροπία και η κατεστημένη συνήθεια, το εβδομαδιαίο πρόγραμμα δεν σχεδιάζεται έτσι ώστε να διευκολυνθούν οι μαθησιακοί στόχοι. Ίσως αν η μαθητική κοινότητα ασκούσε κάποια πίεση, τότε να υπήρχε ελπίδα, όμως οι μαθητές τέτοια ζητήματα έχουν εθιστεί να τα θεωρούν λιγότερο σοβαρά από τον προγραμματισμό της πενθήμερης εκδρομής, σ αυτόν περιορίζεται κυρίως η δράση του δεκαπενταμελούς συμβουλείου. Τελευταίο δίωρο λοιπόν κάθε Τρίτη, φωνές από το προαύλιο και μπάλες να χτυπάνε στα κάγκελα τους μπαλκονιού (άλλα τμήματα είχαν γυμναστική την ίδια ώρα). Αυτό που εισέπραττα από τα βλέμματα των μαθητών, όταν εξηγούσα τις έννοιες, ήταν: «τα 'χουμε ξανακούσει αυτά από το φροντιστήριο, τι μας παιδεύετε;». Κι όταν μ έβλεπαν να κουράζομαι, να τους προκαλώ να υπάρξει συνεργασία και συμμετοχή, να τους απευθύνω τον λόγο χωρίς να έχουν σηκώσει χέρι και εντέλει, γιατί να το κρύψω, να συγχύζομαι, τότε μου έλεγαν για μία φορά ακόμη «δεν έχουμε τίποτε προσωπικό μ εσάς, κυρία, αλλά έτσι είναι το σύστημα», «γιατί να προσπαθώ», μού είπε ένας μαθητής, «αφού είμαι στην ομάδα των θετικών σπουδών και το πλαφόν μου στην έκθεση είναι γύρω στο 14», νομίζω πως τόσο έγραψε και στο τέλος, «θα λύνω μαθηματικά, αλλιώς βγάλτε με έξω».
Η χρονιά αυτή έφτασε στο τέλος της, τους μαθητές αυτούς δεν θα τους ξεχάσω ποτέ, είχα ιδιαίτερη σχέση μαζί τους αλλά γεγονός είναι πως με το σφύριγμα της λήξης ανακουφιστήκαμε αμφότεροι, εκείνοι ήταν αποφασισμένοι πως η Γ΄Λυκείου σήμαινε Φροντιστήριο κι εγώ που δεν είχα πάει φροντιστήριο όταν ήμουν στη θέση τους και δεν είχα απαξιώσει το δημόσιο σχολείο, παρά τη διδακτική εμπειρία μου, έκανα έναν άγονο αγώνα.
Φτάσαμε λοιπόν στις ενδοσχολικές εξετάσεις που, άλλη καινοτομία, προηγήθηκαν των Πανελληνίων κι αφορούσαν μόνο τέσσερα μαθήματα: Νεοελληνική Γλώσσα (3ωρη εξέταση μαζί με τη Λογοτεχνία), Ιστορία, Βιολογία και Μαθηματικά. Μόλις ανακοινώθηκε το νέο, μία πνευματώδης κι ανήσυχη μαθήτρια μού είπε «ορίστε κυρία, τώρα από τα τέσσερα μαθήματα, τα τρία θα είναι δικά σας (;), εννοώντας την Έκθεση, τη Λογοτεχνία και την Ιστορία στα οποία θα ήμουν ο εξεταστής-βαθμολογητής, κι εδώ ήταν το ζουμί της όλης υπόθεσης, ΟΙ ΒΑΘΜΟΙ. Προσπάθησα και τότε να τους πείσω να κάνουν λίγη υπομονή, ότι έπεσαν σε μία χρονιά μεταβατική και ενημερώθηκαν καθυστερημένα για τις αλλαγές, και τελοσπάντων ας διαβάσουν λίγο, ώστε να έχουν ικανοποιητικά απολυτήρια. Ακόμη ηχεί στ αφτιά μου, κατά τη διάρκεια της απέλπιδος προσπάθειάς μου να τους πείσω να διαβάσουν για τις ενδοσχολικές εξετάσεις, η φράση «το απολυτήριο δεν είναι κουρελόχαρτο, μπορεί τώρα να θεωρείτε ότι δε σας χρειάζεται αλλά δεν ξέρετε στο μέλλον αν θα σας είναι χρήσιμο ή αν θα σας ζητηθεί κάπου, το ίδιο ίσχυσε και με τη δική μου γενιά κάποια πράγματα τα θεωρούσαμε ασήμαντα κι όταν μας έλειψαν τα χρειαστήκαμε και προσαρμοστήκαμε». Δεν με άκουσαν, άλλωστε «υποχρέωσή μου» όλη τη χρονιά ήταν να βάζω μεγάλους βαθμούς και να μην κάνω μάθημα, κι εγώ δεν είχα τηρήσει στα μάτια τους τους κανόνες της μυστικής και άτυπης συνωμοσίας συμφωνίας. Έβαζα σχετικά καλούς βαθμούς όχι απόλυτα και απαιτούσα να κάνω μάθημα. Αποτέλεσμα, όπως κάποιοι από τους γονείς μού ομολόγησαν μέσα σε πλαίσιο καλής διάθεσης και εκτίμησης, τα παιδιά τους δεν διάβασαν τίποτε ειδικά για την ιστορία, για τη γλώσσα έτσι κι αλλιώς προετοιμάζονταν όλη τη χρονιά και θ ακολουθούσαν και οι Πανελλήνιες. Ρυθμιστής για τον βαθμό του απολυτηρίου ήταν η Ιστορία Γενικής Παιδείας και, αν ο ιστορικός του μέλλοντος αναζητήσει μέσω της σχολικής επίδοσης να βγάλει συμπεράσματα για τις γνώσεις των μαθητών στο συγκεκριμένο μάθημα, θα καταλήξει στο συμπέρασμα «ανιστόρητοι» αφού η πλειοψηφία στις απολυτήριες εξετάσεις έγραψε βαθμούς κάτω από τη βάση. ’ραγε ποιον βαραίνει η ευθύνη για το συγκεκριμένο αποτέλεσμα; Τον ίδιο τον μαθητή, τον εκπαιδευτικό, τον τρόπο που λειτουργεί το εκπαιδευτικό σύστημα, την νοοτροπία μας ως κοινωνία; Πάντως και οι ίδιοι οι γονείς, σ ένα ξαλάφρωμα ψυχής κατά τη διάρκεια της γιορτής αποφοίτησης, μου είπαν:
- Δε βαριέσαι, μια χρονιά είναι, δώσε βαθμούς-δώσε! Έτσι έπρεπε να είχα κάνει εγώ κι ο κάθε εκπαιδευτικός, υποστήριξαν.
Καινούριο κεφάλαιο αρχίζει για την υποφαινόμενη κατά τη διαδικασία των πανελληνίων εξετάσεων σε ρόλο εξεταστή και βαθμολογητή (συγχωρέστε με που δεν χρησιμοποιώ το θηλυκό γένος, πάντα ηχούσε κακόηχα στ αφτιά μου). Εξέτασα σε επιτροπές Φυσικώς Αδυνάτων προφορικά τα δύο μαθήματα που δίδασκα δηλαδή την Νεοελληνική Γλώσσα και την Ιστορία Προσανατολισμού. Διόρθωσα δύο πακέτα γραπτών Νεοελληνικής Γλώσσας και ένα Ιστορίας ― εννοείται ότι διορθώσαμε μέσα στον καύσωνα, ενώ μία μέρα γίναμε μούσκεμα λόγω ισχυρής βροχόπτωσης. Υπήρχε πίεση να ολοκληρώσουμε γρήγορα τη διαδικασία, καθόμασταν για ώρες σε σχολικά θρανία, το κυλικείο έκλεινε στις 7 το απόγευμα, εμείς φεύγαμε στην καλύτερη περίπτωση στις 9:30, «ούτε νερό να ξεδιψάσεις». Φυσικά κλιματισμός δεν υπήρχε, μόνο ανεμιστήρες οροφής που δεν έκαναν δουλειά και η πενιχρή αποζημίωση για όσα σχετίζονται με το ζήτημα των Πανελληνίων δεν έχει καταβληθεί την ώρα που γράφονται τούτες οι γραμμές (31-7-2018). Σκλάβοι του δεκαπενθήμερου (κάθε δεκαπέντε πληρωνόμαστε), εκπαιδευτικοί, μάγοι-ταχυδακτυλουργοί.
Πριν ολοκληρώσω θα σχολιάσω λίγο και τα θέματα των Πανελληνίων στα μαθήματα που διόρθωσα αλλά θα ξεκινήσω με την Ιστορία, είδα σε ανακοίνωση της ΟΕΦΕ να χαρακτηρίζονται ως «βατά», όμως όταν δόθηκαν αρχικά στους εξεταστές να τα διαβάσουν και να εντοπίσουν τις απαντήσεις τότε στο εξεταστικό κέντρο δημιουργήθηκε πανικός, οι πιο θερμόαιμοι ήθελαν να κάνουμε καταγγελία στην επιτροπή εξετάσεων για το θέμα Γ1 που αφορούσε σε σχολιασμό ιστορικών πηγών κι απαιτούσε οι μαθητές να συνθέσουν την απάντησή τους από διαφορετικά χωρία του βιβλίου και να αντλήσουν πληροφορίες και από την πηγή. Η αντίδραση των συναδέλφων στο ερώτημα αυτό μ έκανε να σκεφτώ πως η νευρικότητά τους έβγαζε τη δική τους ανασφάλεια. Το επιχείρημα ήταν πως τα παιδιά, αφού παπαγαλίζουν, θα δυσκολευτούν να συνθέσουν αντλώντας πληροφορίες από διαφορετικές σελίδες του σχολικού εγχειριδίου. Και ποιος τα αναγκάζει να παπαγαλίζουν; «Το σύστημα, με την παπαγαλία εξασφαλίζονται ίσες ευκαιρίες» ενώ αποκρύπτουμε το γεγονός πως χωρίς την παπαγαλία κάποιος που δεν είναι ιστορικός δεν μπορεί να διορθώσει. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα μαθήματα, «αφού δεν γνωρίζω φιλοσοφία και δεν την διδάχθηκα συστηματικά ποτέ, φυσικά και δεν μπορώ να διορθώσω φιλοσοφικό λόγο». ’ρα οι οδηγίες που δίνονται για την διόρθωση αφορούν σε φιλολόγους που καλούνται να διορθώσουν ιστορία και πάει λέγοντας. Τώρα όσο για το θέμα της Νεοελληνικής γλώσσας εδώ κι αν ήταν βατό και δουλεμένο από τα φροντιστήρια, μόνο η περίληψη απαιτούσε ιδαίτερη ικανότητα πύκνωσης του λόγου. Μάλλον ως κορώνες εντυπωσιασμού εκλαμβάνω τις παρατηρήσεις πως άριστοι μαθητές δεν πήραν τους βαθμούς που ανέμεναν, αυτό πάντα συμβαίνει στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, εφόσον ο μαθητής μεταφέρει σε προφορικό λόγο στον υπεύθυνο φροντιστή-καθηγητή του αυτό που υποτίθεται πως έγραψε. Σε μία τέτοια περίπτωση όχι μόνο ο μαθητής αλλά κι ο καθένας από εμάς είναι ιδιαίτερα δύσκολο αυτό που έγραψε στο χαρτί σε συνθήκες πίεσης να μπορέσει να το αναπαράξει με ακρίβεια και με όλες τις λεπτομέρειες..
Σάββατο 1 Σεπτέμβη 2018
Επιμύθιο: Οι διακοπές τελείωσαν, τη Δευτέρα 3 Σεπτέμβη οι εκπαιδευτικοί επιστρέφουμε και πάλι στις θέσεις μας. Οι βάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ και τα ονόματα των επιτυχόντων ανακοινώθηκαν αρκετοί από τους απόφοιτους πλέον πρώην μαθητές μου έχουν εισαχθεί σε Πανεπιστήμια και ΤΕΙ. Κάποιοι απ αυτούς απάντησαν εύστοχα στα ζητούμενα του θέματος της Νεοελληνικής Γλώσσας που στηρίχθηκε σε αποσπάσματα από άρθρα του Δ.Ν. Μαρωνίτη του 2009. Σ αυτό υπήρχαν οι λέξεις κλειδιά: Παιδεία=μέθοδος,ελεύθερη, προαιρετική ενώ Εκπαίδευση=πράξη, εντεταλμένη, υποχρεωτική. Στο 1ο ζητούμενο ο εξεταζόμενος καλούνταν να υποστηρίξει την άποψη πως το σχολείο οφείλει παράλληλα με την εκπαιδευτική να ασκεί και παιδευτική λειτουργία. Στη θέση της λέξης σχολείο θα μπορούσε να υπάρχει η έκφραση: εκπαιδευτικό σύστημα που θεσμοθετείται από την επίσημη Πολιτεία. Στο 2ο ζητούμενο ο ίδιος όφειλε να προτείνει τρόπους με τους οποίους οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές/-τριες μπορούν να συμβάλλουν στην ενίσχυση του παιδευτικού ρόλου του σχολείου; Αντί για τις λέξεις εκπαιδευτικοί και μαθητές στη θέση τους θα μπορούσαν να μπουν οι λέξεις, νυν πολίτες και μελλοντικοί πολίτες, κοινωνικό σώμα. Όσοι υποψήφιοι απάντησαν ικανοποιητικά είναι ήδη πρωτοετείς φοιτητές, αν οι απαντήσεις τους ήταν στυλιζαρισμένες και αποτέλεσαν μηχανιστική αναπαραγωγή των όσων αποστήθισαν κατά τη διάρκεια της προηγούμενης σχολικής χρονιάς αυτό θαποδειχθεί στα αμέσως επόμενα χρόνια. Εμείς οι υπόλοιποι Πολιτεία και Πολίτες πότε θα απαντήσουμε με επάρκεια σ αυτά τα ερωτήματα; Όσο για τη νέα σχολική χρονιά για μας τους εκπαιδευτικούς θα είναι μία νέα πρόκληση.
Καλή Έναρξη!
