Aν και όχι χωρίς εμπόδια και δυσκολίες, τελικά επικράτησε το αυτονόητο και η λογοτεχνία, που αποτελεί ως γνωστόν το έτερο σκέλος του γλωσσικού μαθήματος στο σχολείο, συμπεριελήφθη ως εξεταζόμενο αντικείμενο στις Γενικές Εξετάσεις όλων των κατευθύνσεων.
Αφού κατακάθισε ο κουρνιαχτός από τις δολοφονίες στο Charlie Hebdo, αφού καταδικάστηκε απ όλο τον πολιτισμένο κόσμο η αποτρόπαιη πράξη, τέθηκαν ξανά κάποια βασικά ερωτήματα, όπως: α) Στις δημοκρατίες η ελευθερία της έκφρασης είναι βέβαια αυτονόητη και αδιαπραγμάτευτη.
Μια «ειδική» εκπαίδευση που βασίζεται στο dressage. 'Oπως ο θηριοδαμαστής μαθαίνει το λιοντάρι να περνά μέσα από το στεφάνι.
Στο αναμνησιακό χρονικό Διετείς Διασκοπαί που κυκλοφόρησε πρόσφατα (εκδ. Εστίας 2014) και περιέχει κείμενα φιλολόγων σχετικά με τη φοίτησή τους στο Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης (Δ.Μ.Ε.) στην πρώτη σειρά της επαναλειτουργίας του (1972), δίδεται μια εικόνα για την εκπαίδευση της εποχής, γίνεται μνεία σε διδάσκοντες και αναφορά σε γεγονότα και καταστάσεις.
Με τον καιρό όλα αλλάζουν, αυτό είναι βέβαιο. Με την αλλαγή, άλλοτε και άλλα καλυτερεύουν, άλλοτε και άλλα χειροτερεύουν
Στη δεκαετία του 70, παράλληλα με το αίτημα του εκδημοκρατισμού στην εκπαίδευση και στην κοινωνία γενικότερα, αρχίσαμε να μιλάμε για τη Δια βίου παιδεία, ως αίτημα κυρίως ανθρωπιστικό.
Η όποια μεταρρύθμιση επιδιώκει, υποθέτω, αφενός καλύτερες προσαρμογές του συστήματος στα νέα δεδομένα (και ζητούμενα) του τόπου και του καιρού (νέες συνθήκες, νέες ανάγκες) αφετέρου καλύτερες προσαρμογές της παρεχόμενης γνώσης στις νέες επιστημονικές και παιδαγωγικές αντιλήψεις. Αυτό το τελευταίο φέρνει στην εκπαιδευτική διαδικασία ένα νέο πνεύμα, την εκσυγχρονίζει και την ανανεώνει.
Μιλάμε συχνά για την κριτική σκέψη, τη σημασία της, την ανάγκη της καλλιέργειάς της στο σχολείο.
Το ωραίο (το «καλόν» των αρχαίων) είναι ποιότητα που κανονικά σχετίζεται με την τέχνη και την αισθητική, είναι κατηγορία της αισθητικής το ωραίο αλλά δεν έχει πάντα, παντού και για όλους το ίδιο περιεχόμενο.
Όλες οι πληροφορίες και όλες οι γνώσεις είναι στο διαδίκτυο. Η παρέα μου, μια παρέα ηλικιωμένων με υψηλή παιδεία, γελάμε κάποτε που καταφεύγουμε σε ένα κοριτσάκι για να μας λύσει με το «έξυπνο κινητό» του γλωσσικές απορίες ή να μας δώσει πληροφορίες τις οποίες βρίσκει αμέσως στο διαδίκτυο.
Σχετικά αργά, περί τα τέλη της δεκαετίας του '80, γνώρισα φιλικά αυτόν τον υπέροχο άνθρωπο και σπουδαίο φιλόλογο, τον Κώστα Τοπούζη.
Είναι μεγάλο λάθος που δεν προβάλλεται στην ελληνική εκπαίδευση το σπουδαίο μάθημα για κάτι παιδιά που έφυγαν ξυπόλυτα από τα χωριά τους, πήγαν στις μεγάλες πολιτείες, δούλεψαν μπακαλόγατοι και ό,τι άλλο, πάλεψαν με χίλιες δυσκολίες, στέριωσαν, μπήκαν στο εμπόριο, πρόκοψαν, πλούτισαν και με τα πλούτη τους βοήθησαν την Ελλάδα ή την ιδιαίτερη πατρίδα τους χρηματοδοτώντας κοινωφελή έργα ή αφήνοντας κληροδοτήματα για κοινωφελείς σκοπούς.
Κατά τα έτη των παχιών αγελάδων στο μακάριο τόπο μας όλοι μιλούσαν για ελευθερίες και δικαιώματα αλλά κανείς για καθήκοντα και υποχρεώσεις.
Όταν, στα τέλη της δεκαετίας του πενήντα, τελείωνα την Ευαγγελική Σχολή της Νέας Σμύρνης, στην εβδόμη τάξη διδασκόμαστε τον Κρίτωνα, του Πλάτωνα και στην ογδόη την Αντιγόνη του Σοφοκλή με δύο λαμπρούς φιλολόγους, τον Σακελλάριο Ψαρά και τον Νικόλαο Λυκούρεσι - Γυμνασιάρχη - αντίστοιχα. Λαμπροί φιλόλογοι, λαμπρή διδασκαλία.
Δεν είναι βέβαια καιροί για οράματα και ουτοπίες. Αν όμως στερεωθούν τα στοιχειώδη και τα αυτονόητα, ίσως καταστεί δυνατό να προωθηθούν κάποιες ουσιώδεις και αναγκαίες εκπαιδευτικές αλλαγές στη χώρα μας.
Άραγε υπάρχει κάτι που είναι καλύτερο στο είδος του από κάτι άλλο ή μήπως όλα είναι εξίσου καλά αλλά διαφορετικά; Υπάρχει κάτι που λέγεται ποιότητα και αποτελεί κριτήριο επιλογής και αξιολόγησης ή μήπως δεν υπάρχει, στο βαθμό που δεν είναι κάτι μετρήσιμο, και άρα ο καθένας μπορεί να θεωρεί καλό ή καλύτερο αυτό ή εκείνο κατά το γούστο του ή κατά το κέφι του;
Ο νυν Υπουργός Παιδείας είναι εχθρός της παπαγαλίας στο σχολείο, διαβάζω, όπως άλλωστε και οι προκάτοχοί του Υπουργοί. Φαίνεται όμως πως η παπαγαλία είναι σαν τη γραφειοκρατία. Όλοι την πολεμούν και την ξορκίζουν αλλά αυτή, εφτάψυχη, ζει και βασιλεύει.
Οι φιλόσοφοι κατά καιρούς ανέπτυξαν θεωρίες που συχνά συνοψίζονται σε μια υπεραπλουστευμένη φράση, π.χ. ότι ο θεός πέθανε, ότι κάθε γιος θέλει να σκοτώσει τον πατέρα του και να ″πάρει″ τη μάνα του, ότι τα αφεντικά εκμεταλλεύονται τους εργάτες και θησαυρίζουν με την υπεραξία της εργασίας τους, ότι ο πλούτος είναι προϊόν αδικίας και κλοπής, ότι ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος (και άρα υπεύθυνος), ότι η κόλαση είναι ο άλλος / οι άλλοι, ότι ο θάνατος είναι η μόνη βεβαιότητα και άλλα πολλά. Στην εποχή μας έχουμε επίσης διάφορες θεωρίες και πρακτικές σημεία των καιρών.
Εδώ που έχουμε φτάσει, το πρώτο ζητούμενο είναι να καταφέρουμε να σταθούμε στα πόδια μας, ως χώρα και ως λαός, και σταδιακά να βγούμε από την κρίση, όχι γονατισμένοι, ούτε παραπαίοντας, αλλά όρθιοι και πιο ώριμοι: με μεγαλύτερη αυτογνωσία.
